अमेरीकेत गेल्यानंतर सगळ्यांत पहिली गोष्ट प्रकर्षाने जाणवते ती म्हणजे, कुठेही गेलं तरी आपण हॉलिवूडच्या चित्रपटात वावरतो आहोत असंच वाटतं. एकदा एका मित्राला हे बोलून दाखवलं तर तो म्हणाला, की "अरे त्यांच्या सिनेमांमधे इथे जसं आहे तसंच दाखवतात, त्यात काय एवढं!"

"त्यात काय एवढं॒? हं".

एकदा युटाहच्या ट्रिपला गेलो असतानाची गोष्ट: रात्रीचे साधारण अकरा वाजले होते आणि आम्ही आमच्या मुक्कामाच्या म्हणजे 'पेज' गावी पोचतच होतो. तास-दोन तासाच्या रात्रीच्या ड्रायव्हिंग नंतर जरासं थकायला झालेलंच होतं, त्यात मागे बसलेली सगळी गॅंग पेंगत होती. पॉवेल लेकच्या जवळ धरण-वजा एक पूल आहे. तिथे २५ मैलाची मर्यादा पाहिली आणि मी गाडीला आवरलं. पूल संपता-संपता वेग घेतला तर समोरच पोलिसांची गाडी दिसली. जरा सावध होऊन त्यांना पार केलं तर आरश्यात पोलिसमामांनीही गाडी बाहेर काढलेली दिसली. 'पोलीस... हा 'म्हैस'मधला पेशल उच्चार आठवतो न आठवतो तोच आमच्या आरशात निळे-पांढरे दिवे चमकायला लागले, सायरनही वाजतो आहे असा भास झाला. "अरे स्पीड वाढव, स्पीड वाढव. लिमिटपेक्षा इतकं हळू जाणं चुकीचं आहे," असं माझा मित्र म्हणेपर्यंत हि दिवेलागणी होऊन गेलेली. मग कसला स्पीड वाढव! उजवीकडे (इंडीकेटर देऊनच) गाडी बाजूला घेतली. आता काय होणार या विचारात मग बसून राहिलो. मोठ्या रुबाबात मग पोलीस-साहेब आले. काच खाली केल्यावर मस्त गूड इव्हिनिंग वगैरे म्हणाले. कागदपत्रं दाखवल्यावर मग मला बाहेर येऊन 'चल जरा कोप-यात' असं म्हणतो की काय असंही वाटलं. पण तसं काही झालं नाही. त्याच्या मागे मागे त्याच्या गाडीपर्यंत गेल्यावर तो म्हणाला, "अरे विशेष काही नाही. २५ मैलाची मर्यादा होती. तू जरा जास्तच जोरात चालला होतास. तिकिट देत नाहिये तुला, वॉर्निंग देऊन सोडून देतो आहे." "हं, सुटलो. आणि मला माझा मित्र अजून स्पीड वाढवायला सांगत होता!" मग पोलिसाबरोबर गप्पांचं सेशन झालं. काही म्हणा, अमेरीकन लोग भलतेच गप्पीष्ट. रात्री अकरा वाजता, ओस पडलेला कुठल्यातरी हायवे, ही काय, "काय जेवलात आज?" असं विचारण्याची जागा आहे?. पण काय करणार. सगळ्या गप्पा झाल्या, कुठे कामाला आहे, मूळचा देश कुठला, कुठल्या शाळेत शिकलो, माझ्या आवडत्या सरांचं आणि नावडत्या भाजीचं नाव काय, सगळं सांगून झालं. तोपर्यंत मग त्यानी तो वॉर्निंगचा कागद फाडला, गूड नाईट म्हणालो तेव्हा कुठे मग त्यानी मला जाऊ दिलं.

तर सांगायची गोष्ट काय, तर जेव्हा ते निळे-पांढरे दिवे दिसले आरशात तेव्हा अगदी म्हणजे अगदी हॉलीवूडच्या सिनेमात असल्यासारखं वाटलं. फक्त वेग १५० मैल नसून फक्त ३५-४० मैल होता! तो वॉर्निंगचा कागद अगदी जपून मी इकडे घेऊन आलो आहे. फ्रेम करून कुठे तरी लावावी असा विचार आहे, बघू या...

अमेरीकेबद्दल अशा माझ्या ब-याच कल्पना होत्या. प्रत्यक्ष तिथे जाऊन आल्यावर त्यातल्या सगळ्याच काही ख-या नव्हत्या असं लक्षात आलं. मागे मलेशियाच्या छोट्या ट्रिपनंतर, "अच्छा! म्हणजे परदेशातले लोकही बाल्कनीत कपडे वाळत घालतात तर!" हे नवे ज्ञानकण आम्ही वेचले होते. अमेरीकेबद्दल, "तिथे म्हणजे बाहेरसुद्धा अगदी A/C त असल्यासारखं वाटतं म्हणे" अशी माझी काहिशी वेडगळ समजूत होती. तिथे गेल्यानंतर, ऍरीझोनाचा उन्हाळा सहन केल्यावर ती वेडी संकल्पना फक्त मनात ठेवण्याइतपत बरी आहे याची जाणीव झाली. 'तिकडे' जाऊन आलेल्यांबद्दल असं सारखं (टोचून) बोललं जातं की, "काय अमेरीकेला जाऊन आलात, आता काय फक्त पेप्सी आणि कोका-कोला पिणार तुम्ही. तिकडे पाणी मिळत नाही असं ऐकून आहोत आम्ही". ह्या तिरप्या बोलण्यालाही काही आधार नाही हेही कळलं. "वॉटर--नो आईस, प्लीज" असं म्हटलं की पाणी मिळतं हे आम्ही लगेचच शिकलो!

अशा काही कल्पना ख~या-खोट्या ठरवल्यानंतर काही नव्या गोष्टींचीही भर पडली. बेसबॉल या खेळात नेमकं काय करायचं असतं याची काहिही कल्पना नव्हती. परत येईपर्यंत वर्ल्ड सीरीज फायनलचे स्कोर बघण्यापर्यंत प्रगती झाली. तिच गोष्ट अमेरीकन फुटबॉल या खेळाची. लोकांकडून मिन्निआपोलीस, सॅन होजे, ऑस्टीन, सिऍटल, ऍटलांटा अशी शहरांची नावं एकामागून एक ऐकली जायची. मात्र ती सगळी अमेरीकेतली गावं आहेत, पण पूर्वेकडे की पश्चिमेकडे याचा भूगोलही शून्य होता. आता ब~याच रा्ज्यांच्या प्रमाणवेळांचीही चांगलीच माहिती झाली. डेमोक्रॅट की रिपब्लिकन या डाव्या-उजव्या विचारसरणीचाही बराच अभ्यास झाला. जाण्यापूर्वी यातही मला काहीच गती नव्हती!

सगळ्या रीतीभाती एकवेळ समजून घेता येतील, मात्र दुकानांमध्ये (विशेषतः कपडे किंवा बूटांच्या) पैसे देऊन झाल्यानंतर, "रीसीट बॅगमधे ठेवलेली आवडेल की तुमच्याकडे देऊ" असं विचारण्याची काय पद्धत आहे हे सात महिन्यांनंतरही मला उलगडलेलं नाही. "कुठेही ठेवा!!! काय फरक पडतोय? पैसे तर प्रचंड लावलेच ना!" असं पुणेरी उत्तर द्यावं असं ब~याच वेळा वाटूनही गेलं. पण उगीच संभाषण न वाढवता मी काढता पाय घ्यायचो. गप्पांमधे अडकलो, तर पुन्हा नावडत्या फळांची जंत्री म्हणून दाखवायला लागायची!